Όλοι όσοι ασχολούνται με το βουδισμό έχουν στραμμένη τώρα την προσοχή τους στο Mes Aynak που βρίσκεται περίπου 50 χλμ. νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας Kabul. Αρχαιολόγοι με επικεφαλής τον Γάλλο Philippe Marquis άρχισαν το 2009 να ανασκάπτουν την περιοχή όπου θεωρούσαν ότι υπήρχε μόνο ένα μικρό ορυχείο χαλκού και οικισμός περιορισμένου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Η εικόνα άλλαξε ριζικά καθώς προχωρούσαν οι εργασίες της ανασκαφής, η οποία έφερε στο φως μοναδικά ευρήματα. Αποκαλύφθηκε ότι στο Mes Aynak υπήρχε μοναστικό συγκρότημα το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση του βουδισμού τους πρώτους μεταχριστιανικούς χρόνους. Ωστόσο, οι ανασκαφές πρέπει σύντομα να σταματήσουν.
Ο λόγος είναι ότι στο Mes Aynak υπάρχει τεράστιο κοίτασμα χαλκού, το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο, ως εκ τούτου η περιοχή δεν έχει μόνο αρχαιολογική αλλά και οικονομική αξία. Η αφγανική κυβέρνηση έχει συνάψει συμφωνία με τη Μεταλλουργική Εταιρεία της Κίνας (Metallurgical Corporation of China), η οποία αγόρασε τα δικαιώματα να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα τα επόμενα τριάντα χρόνια.
Η συμβολή του Αφγανιστάν
Ο βουδισμός εμφανίστηκε στις Ινδίες και διαδόθηκε νότια προς την Ινδοκίνα, βόρεια προς το Αφγανιστάν κι από εκεί εξαπλώθηκε ανατολικά κατά μήκος του δρόμου του μεταξιού. Τα βουδιστικά μοναστήρια στο Αφγανιστάν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση της νέας θρησκείας του Πεφωτισμένου (βούδας στα σανσκριτικά σημαίνει «φωτισμένος», «αφυπνισμένος»). Τα πλούσια ευρήματα στο Mes Aynak μαρτυρούν ότι αποτελούσε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο.
Εντοπίστηκαν πολλά μοναστήρια και λόγω των πολύ ευνοϊκών συνθηκών συντήρησης ήρθαν στο φως μοναδικά και καλοδιατηρημένα αντικείμενα από ξύλο, δέρμα και λινάρι καθώς και κύλινδροι γραφής. Τα όμορφα αγάλματα του Βούδα, οι πολύχρωμες τοιχογραφίες με τα θρησκευτικά μοτίβα κι οι χαρακτηριστικοί βουδιστικοί τάφοι (stupa) μας δίνουν μια εικόνα της ομορφιάς και της ψυχικής ηρεμίας που χαρακτήριζε κάποτε τη διαμονή στο μοναστικό συγκρότημα.
Τα σχέδια της κινεζικής εταιρείας για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χαλκού επηρεάζουν βεβαίως την πορεία των ανασκαφών. Η κινεζική μεταλλουργία ήρθε σε συμφωνία με τις αρχές του Αφγανιστάν και τη γαλλο-αφγανική αρχαιολογική αποστολή και δόθηκε άδεια ανασκαφής, ταυτόχρονα όμως ορίστηκε τριετής προθεσμία για την ολοκλήρωση των εργασιών.
Η τριετία λήγει φέτος, γι’ αυτό η περιοχή θα κλείσει, θα περιφραχτεί για να λειτουργήσει εκεί σύγχρονο ορυχείο χαλκού. Ορισμένοι αρχαιολογικοί κύκλοι εκφράζουν ανησυχία για τα στενά χρονικά περιθώρια. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι τεράστιος (400.000 τ.μ.) για να μπορέσει να γίνει χαρτογράφηση και τεκμηρίωση σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Για να φέρουν σε πέρας τέτοιο έργο, θα χρειάζονταν 10-15 χρόνια.
Ελπίδα η καλή συνεργασία
Οι ανασκαφές στο Mes Aynak, οι οποίες απαιτούσαν πολύ καλό προγραμματισμό και προεργασία, άρχισαν το 2009 και πρέπει να ολοκληρωθούν μέσα στο 2012. Ο αρχαιολόγος Philippe Marquis είναι αισιόδοξος: «Πιστεύω ότι όλες οι πλευρές θέλουν να υπάρξει πλήρης χαρτογράφηση της περιοχής και θα μας δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος.
Πολιτιστική κληρονομιά και ανάπτυξη δεν είναι αντίθετες έννοιες, θα πρέπει όμως να υπάρξουν συνομιλίες και να βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση. Αρχικά υπολόγιζαν μόνο στην οικονομική εκμετάλλευση της περιοχής, σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχει και αρχαιολογικός πλούτος. Πρέπει να βρεθεί δίκαιη λύση που ευνοεί τον αφγανικό λαό, την οικονομία αλλά και τον πολιτισμό».
Ο Γάλλος αρχαιολόγος πιστεύει τις υποσχέσεις της κινεζικής μεταλλουργικής εταιρείας ότι θα λειτουργήσουν με υπευθυνότητα το ορυχείο, ότι είναι πρόθυμοι να τροποποιήσουν τα σχέδια και να λάβουν υπόψη τους τα αρχαιολογικά ευρήματα, αφού κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει πριν από τρία χρόνια τι υπήρχε μέσα στη γη. Πολλά μπορεί να συμβούν τους επόμενους μήνες, π.χ. οι Κινέζοι να μην ακολουθήσουν το χρονοδιάγραμμα και να αρχίσουν την εκμετάλλευση το 2014. Κάθε μέρα που καθυστερούν οι Κινέζοι, είναι κέρδος για τους αρχαιολόγους.
