Το ποτάμιο δελφίνι του Αμαζονίου είναι το μόνο του γλυκού νερού που ζει σε τροπικό δάσος. Όταν αρχίσει η περίοδος των βροχών, τα ποτάμια ξεχειλίζουν, η περιοχή θυμίζει απέραντη θάλασσα και τα δελφίνια κυνηγούν την τροφή τους ανάμεσα στα κλαδιά και τις ρίζες των τεράστιων δέντρων.
Ο καθηγητής Anthony Martin του βρετανικού Πανεπιστημίου του Kent και η συνεργάτιδά του, Vera da Silva, του Ινστιτούτου Ιχθυολογίας του Αμαζονίου, που εδρεύει στο Manaus, μελετούν από τον Ιανουάριο του 1994 τα δελφίνια του Αμαζονίου στο τροπικό δάσος Mamirauá. Έχουν αφιερώσει χιλιάδες ώρες παρατηρώντας τον κύκλο ζωής αυτών των μοναδικών ζώων της οικογένειας των πλατανιστιδών, που ανήκει στα οδοντοκήτη, και διαβιούν στο τροπικό δάσος.
Πλωτό εργαστήριο
Δεν είναι καθόλου εύκολο να μελετηθούν τα δελφίνια του Αμαζονίου. Περνούν μεγάλο μέρος της ζωής τους βαθιά μέσα στους απομακρυσμένους παραπόταμους του Αμαζονίου ή στο άβατο τροπικό δάσος. Οι δύο ερευνητές, ο Anthony Martin και η Vera da Silva, κατάφεραν να μαρκάρουν 482 δελφίνια, έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να τα αναγνωρίσουν αν αιχμαλωτιστούν ξανά. Το μαρκάρισμα θεωρείται σημαντικό, καθώς οι δύο επιστήμονες επιχειρούν να καταγράψουν τον κύκλο ζωής αυτών των μοναδικών θηλαστικών.
Καταγράφουν στοιχεία, όπως ύψος, βάρος, χαρακτηριστικά, σημαδεύοντας στη συνέχεια τα πτερύγια της ράχης, για να μπορούν αργότερα να τα αναγνωρίσουν. Σε ορισμένα μάλιστα τοποθετούν και πομπό, ώστε να παρακολουθούν τις κινήσεις τους.
Επίμηκες ρύγχος
Όταν λήγει η περίοδος των βροχών, η στάθμη του νερού κατεβαίνει. Το τροπικό δάσος ξαναβρίσκει την παλιά μορφή του και τα δελφίνια του Mamirauá αναχωρούν, προκειμένου να συγκεντρωθούν στον Αμαζόνιο και τους αμέτρητους παραπόταμους του. Ο Anthony Martin μέτρησε 18 δελφίνια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Στην περίπτωση αυτή έχουμε να κάνουμε με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού που έχει καταγραφεί μεταξύ όλων των ειδών κητωδών (περίπου 90).
Τα δελφίνια του τροπικού δάσους είναι αεικίνητα: διασχίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα στα ποτάμια, ανεβοκατεβαίνοντας τον Αμαζόνιο. Την περίοδο των βροχών δε η μελέτη τους είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, καθώς εξαφανίζονται βαθιά μέσα στο πλημμυρισμένο δάσος προς αναζήτηση τροφής, όπως καρκινοειδή, μαλάκια, 50 είδη ψαριών και μικρές χελώνες που θρυμματίζουν με τα πλαϊνά δόντια τους. Το σώμα τους είναι έτσι κατασκευασμένο ώστε να διευκολύνονται στο κυνήγι μέσα σε θάμνους, κλαδιά και ρίζες. Είναι εξαιρετικά ευέλικτα, μπορούν να σκύψουν, να στρίψουν το λαιμό τους σε γωνία 90ο και να στριφογυρίσουν περισσότερο από τα συνηθισμένα δελφίνια.
Ευκινησία που όμως δεν εξυπηρετεί την ανάγκη να αποφύγουν σαρκοφάγα ζώα, αφού στον Αμαζόνιο δεν έχουν φυσικούς εχθρούς. Στα καθαρά νερά του, για να κυνηγήσουν, χρησιμοποιούν την όρασή τους. Όμως τα μάγουλά τους είναι τόσο παχιά, που δεν τους επιτρέπουν να δουν προς τα κάτω. Γι’ αυτό συνήθως επιλέγουν να κολυμπούν ανάσκελα ή στο πλάι. Δεν εξαρτώνται όμως μόνο από τα μάτια τους για να βρουν τροφή. Ο AnthonyMartin παρατήρησε πολλές φορές ηλικιωμένα δελφίνια που είχαν τυφλωθεί λόγω καταρράκτη και στα δύο μάτια να κυνηγούν με επιτυχία τη λεία τους. Τα δελφίνια χρησιμοποιούν ένα σύστημα ηχοεντοπισμού που λειτουργεί όπως το σόναρ. Όταν κυνηγούν, σε θολά κυρίως νερά, εκπέμπουν έναν ήχο που αντανακλάται στο θύμα ή σε κάποιο εμπόδιο και τον συλλαμβάνει το εσωτερικό αφτί τους.
Στο ρύγχος τους δεν κουβαλούν μόνο τροφή. Οι βιολόγοι έχουν παρατηρήσει πολλές φορές δελφίνια του Αμαζονίου να εμφανίζονται στην επιφάνεια με κλαδιά, τούφες χόρτων, φυτά της επιφάνειας ή μεγάλους σβόλους λάσπης. Πετάγονται ψηλά, κάνουν γρήγορες τούμπες στον αέρα και χτυπούν πολλές φορές την επιφάνεια του νερού με το αντικείμενο που συγκρατούν στο ρύγχος τους. Οι βιολόγοι πίστευαν ότι επρόκειτο για κάποιο παιχνίδι. Μέχρι που ο Άγγλος καθηγητής κατάλαβε ότι μόνο τα ενήλικα αρσενικά κολυμπούν συγκρατώντας αντικείμενα στο ρύγχος τους.
Οι δύο ερευνητές έχουν καταγράψει 221 είδη συμπεριφορών. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν είναι ότι τα αρσενικά δελφίνια παροτρύνονται στο παιχνίδι από την παρουσία των θηλυκών. Η συμπεριφορά τους δε γίνεται εξαιρετικά θεαματική αν στις ίδιες επιδείξεις συμμετέχουν και άλλα αρσενικά. Πρόκειται μάλλον για το συνήθη ανταγωνισμό των αρσενικών που αποσκοπεί στον εντυπωσιασμό των θηλυκών και, κατ’ επέκταση, στο ζευγάρωμα.
Τα θηλυκά προτιμούν πληγωμένους ήρωες
Η διαφορά ανάμεσα στα αρσενικά και τα θηλυκά δελφίνια του Αμαζονίου είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι στα περισσότερα άλλα είδη δελφινίδων. Το βάρος των αρσενικών είναι 55% μεγαλύτερο από εκείνο των θηλυκών. Διαφέρουν και στο χρώμα: γκριζόασπρα τα θηλυκά, ροζ τα αρσενικά. Το ασυνήθιστο χρώμα του αρσενικού προέρχεται από τις ουλές που έχουν σχηματιστεί στο δέρμα μετά τις σκληρές μονομαχίες με άλλα αρσενικά. Τα δελφίνια δαγκώνουν όπου μπορούν τον ανταγωνιστή τους. Τον χτυπούν με την ουρά και τα πτερύγια και πηδούν επάνω του με τρομερή δύναμη. Τα μεγάλα αρσενικά εμπλέκονται στις αγριότερες μάχες, γι’ αυτό φέρουν και τα περισσότερα τραύματα. Οι ουλές προσελκύουν τα θηλυκά, καθώς συνιστούν απόδειξη της αγωνιστικής ικανότητας του αρσενικού.
