Το έθιμο των Καλογιαννίων αναβίωσε την Πέμπτη (23/6) στο σαρακατσάνικο παραδοσιακό οικισμό στο Γλυκονέρι Ροδόπης ο Σύλλογος Σαρακατσάνων Θράκης, ένα έθιμο το οποίο αποτελεί πλέον πολιτιστικό θεσμό για την περιοχή μας καθώς διοργανώθηκε φέτος για 20η συνεχόμενη χρονιά.
Ο Γιώργος Νάκος, Πρόεδρος Συλλόγου Σαρακατσάνων Θράκης, μιλώντας για την εκδήλωση σημείωσε ότι «είναι χαρά και ευτυχία που μας αξίωσε ο Θεός να φτάσουμε στη σημερινή μέρα, να αναπαραστήσουμε για 20η φορά το έθιμο αυτό».
Φωτορεπορτάζ από τα Καλογιάννια 2011 μπορείτε να δείτε ΕΔΩ
Ο Νίκος Χατζόπουλος, Μέλος Συλλόγου Σαρακατσάνων Θράκης, τόνισε πως πρόκειται για έναν θεσμό που «ξεκίνησε με την έννοια ενθύμησης, όχι τόσο αναβίωσης του εθίμου και συνεχίζεται μέχρι τώρα. Ο κόσμος αγκάλιασε το θεσμό, υπάρχει προσέλευση κάθε χρόνο να και δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου δύσκολα επιβιώνουν και οι Σύλλογοι και ο πολιτισμός που παράγεται μέσα από αυτές. Τα Καλογιάννια ήταν μία πραγματική εκδήλωση που έκαναν οι Σαρακατσάνοι όταν έφευγαν από τον κάμπο στο βουνό και μετείχαν σε αυτές όλοι σε ένα γλέντι που ένωνε όλους». Παράλληλα, ο κ. Χατζόπουλος σημείωσε ότι στις σκέψεις των μελών του Συλλόγου είναι στο μέλλον η εκδήλωση αυτή να συνδυαστεί με κάποια άλλη ώστε να προσελκύσει το ενδιαφέρον ακόμα περισσότερου κόσμου.
[youtube http://www.youtube.com/watch?v=GdgpIfLxuxs]
Για την ιστορία του εθίμου μίλησε και ο ιστορικός, Γιάννης Σιδηράς. Ο κ. Σιδηράς δήλωσε ότι «σε όλη την ελληνική επικράτεια και βέβαια στους ορθοδόξους Σαρακατσάνους και στις περιοχές της Ηπείρου, της κεντρικής Ελλάδος και στη Στερεά Ελλάδα και σε ορεινές περιοχές της κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας γιορτάζεται η τιμή του γεννεσίου του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και βαπτιστού. Είναι μία αρχέγονη παράδοση, η οποία συνδέει τους νομαδικούς εκείνους πληθυσμούς της Ελλάδος, τους ποιμενοβοσκούς κυρίως, οι οποίοι ως νομάδες μετακινούνταν με το πρόσωπο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Στο Ν. Ροδόπης γιορτάζονται τα Καλογιάννια. Στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης και κυρίως στο Ν. Έβρου έχουμε επίσης την τιμή στο πρόσωπο του Τιμίου Προδρόμου. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι αυτή η γιορτή προσλαμβάνει μια άλλη διάσταση που έχει και κατάλοιπα αρχαίας ελληνικής λατρείας.
Μέσα και από τη χριστιανική πίστη και πολιτιστική παράδοση σώζονται όλα αυτά που αποτελούν κοιτίδα και κιβωτό του λαϊκού μας πολιτισμού».
Το έθιμο
Ο Κλήδονας είναι ένα έθιμο με καταγωγή στην αρχαία εποχή, που επικρατούσε η «κληδόνα». Κληδόνα σημαίνει πράξεις ή λέξεις τυχαίες και ασυνάρτητες, που ακούγονταν κατά τη διάρκεια μαντικών τελετών και στις οποίες αποδίδονταν προφητική σημασία. Στη νεοελληνική αντίληψη το έθιμο αυτό εξελίχθηκε σε μια όμορφη και ενδιαφέρουσα ιεροτελεστία, περισώζοντας τους ερωτικούς χρησμούς. Ο Κλήδονας ζωντανεύει τη μέρα του Αη-Γιαννιού, στις 24 Ιουνίου, που συμπίπτει με τη θερινή τροπή του ήλιου.
«Καλογιάννη» έλεγαν οι Σαρακατσάνοι τον Άη-Γιάννη τον Πρόδρομο γιατί βάπτιζε τους χριστιανούς και τον ίδιο τον Χριστό και προς τιμήν του «Καλογιάννια» ονόμασαν ένα είδος φυτού-λουλουδιού. Έτσι το απόγευμα της παραμονής της γιορτής, οι κοπέλες μάζευαν τα καλλογιάνια, τόσα κλαδιά όσα και τα μέλη της οικογένειας τους. Τα έταζαν ένα για τον καθένα και τα έδεναν αρμαθιά με κόκκινη κλωστή σε «χερούλες».
Στην κάθε χερούλα έδεναν και ένα ασημικό ή δαχτυλίδι και όλα μαζί τα έβαζαν μέσα σε ένα κακκάβι, με νερό τόσο, όσο να βρέχονται όλα και να είναι δροσερά, το οποίο έβαζαν σε τέτοιο μέρος ώστε να το βλέπει ο ουρανός όλη νύχτα. Αυτό το κακκάβι σκέπαζαν με ένα μαντήλι από το εικονοστάσι που ήταν κόκκινο και σταμπωτό και αφού τελείωνε η διαδικασία τότε μία κοπέλα της οποίας ζούσαν και η μάνα και ο πατέρας, έπαιρνε το κακκάβι το έβαζε, πάνω στο κεφάλι της και ξεκινούσαν όλες μαζί για τη βρύση τραγουδώντας: «Κίνησα το δρόμο-δρόμο, το στενό το μονοπάτι.
Βρίσκω μια μηλιά στη μέση κι άλλη μία παρακάτω ξάμωσα να πάρω μήλα και μαράθηκαν τα φύλλα μην το παίρνεις, μη το κρύβεις, μην το αγουρομαραγκιάζεις, τα ‘χει ο αφέντης μετρημένα κι η κυρά του φυλαγμένα». Το γλέντι δεν τελείωνε παρά μόνο τις πρώτες πρωινές ώρες, παλιότερα βέβαια κρατούσε σύμφωνα με τις μαρτυρίες δύο νύχτες και τρεις μέρες . Κάποτε όλα αυτά έφταναν στο τέλος, η κάθε μια έπρεπε να πάρει τα δικά της Καλογιάννια για να τα πετάξει και να δουν τι είδους μαντικές προγνώσεις θα μπορούσαν να κάνουν.
Η κοπέλα με το κακκάβι τα σήκωνε για τελευταία φορά στο κεφάλι της άπλωνε το χέρι της έπαιρνε ένα στην τύχη και φώναζε: «Ποιανής είναι;» Τότε η κάτοχος που γνώριζε το δαχτυλίδι της έλεγε «Θκομ-θκομ». Αυτό ήταν το πιο σημαντικό γεγονός για την κοπέλα κατά τους Σαρακατσάνους, γιατί παντρευόταν πρώτη-πρώτη και θα ‘χε καλό γάμο.
