Το σύνδρομο Asperger (ΣΑ) πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως “κρυφή διαταραχή”. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να καταλάβει αν κάποιος έχει το σύνδρομο από την εξωτερική του εμφάνιση.
- Τα άτομα με ΣΑ αντιμετωπίζουν δυσκολίες κυρίως σε τρεις τομείς. Αυτή είναι η γνωστή “τριάδα των διαταραχών”:
- Κοινωνική αλληλεπίδραση
- Κοινωνική επικοινωνία
- Κοινωνική φαντασία
Τα χαρακτηριστικά αυτά και ο βαθμός εμφάνισης τους διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
- Οι επιπτώσεις της διαταραγμένης ικανότητας για κοινωνική επαφή, αλληλεπίδραση και δημιουργία σχέσεων είναι διάχυτες στον τρόπο με τον οποίο το άτομο επεξεργάζεται τα ερεθίσματα, βιώνει τον κόσμο και συμπεριφέρεται. Δεν είναι απλώς η δυσκολία “να μάθει το άτομο να είναι κοινωνικό”. Οφείλεται σε έλλειψη του βιολογικού προγραμματισμού που είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη της ικανότητας για κοινωνική αλληλεπίδραση.
- Σε μεγάλο βαθμό, η κοινωνία εκτιμά ένα άτομο από τον τρόπο που κοιτάζει, συμπεριφέρεται και μιλάει. Τα παιδιά με ΣΑ εμφανίζουν μια σειρά από συμπτώματα, τα οποία τα εμποδίζουν από το να δημιουργούν και να διατηρούν φιλίες. Κάθε φορά που μιλάμε, παίζουμε ή αλληλεπιδρούμε με κάποιον άλλο, άγραφοι κανόνες μας κάνουν να αντιλαμβανόμαστε διαισθητικά τους όρους της κοινωνικής συναναστροφής. Ξέρουμε ότι πρέπει να κοιτάμε τον άλλο στα μάτια, να τον ακούμε και να του απαντάμε, να τροφοδοτούμε την συζήτηση, να παίρνουμε τον λόγο, να μοιραζόμαστε τον ενθουσιασμό του άλλου. Το παιδί με σύνδρομο Asperger, ωστόσο, δεν ξέρει τους κανόνες. Ακόμη και αν τους διδαχθεί επανειλημμένα, δείχνει λίγο έως καθόλου ενδιαφέρον να τους ακολουθήσει και δεν κατανοεί τι σκοπό έχουν.
- Πολλά άτομα με ΣΑ επιζητούν την κοινωνική συναναστροφή, αλλά δυσκολεύονται στο να αρχίσουν και να διατηρήσουν κοινωνικές σχέσεις. Αυτό τους προκαλεί μεγάλο άγχος.
- Τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν δυσκολία στην επικοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις σκέψεις του άλλου, τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις, τις προθέσεις και τις επιθυμίες του.
- Όπως έχει τονίσει και ο Attwood (1988), ακόμη και όταν ο λόγος είναι καλά ανεπτυγμένος, σε αρκετές περιπτώσεις δεν χρησιμοποιείται ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο και την συγκεκριμένη κοινωνική περίσταση. Οι κοινωνικές συνθήκες εξάλλου αλλάζουν από το ένα πλαίσιο στο άλλο, ακόμη και μέσα στο ίδιο πλαίσιο, γεγονός που περιπλέκει περεταίρω τις δυσκολίες επικοινωνίας.
- 7 βασικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην επικοινωνία:
- Ενώ έχουν ευχέρεια στο λόγο, χρησιμοποιούν “επίσημες” λέξεις που συχνά δεν ταιριάζουν στην περίσταση
- Δεν δίνουν σημασία στις αντιδράσεις του συνομιλητή τους
- Μιλούν ακατάπαυστα δείχνοντας να μην ενδιαφέρονται για το αν τους προσέχει ο συνομιλητής τους
- Δεν γνωρίζουν πότε να αρχίσουν ή να δώσουν τέλος σε μια συζήτηση
- Δεν κατανοούν το χιούμορ και τον μεταφορικό λόγο
- Η φωνή τους έχει μονότονη χροιά χωρίς διακυμάνσεις
- Έχουν δυσκολίες στο πραγματολογικό και στο σημασιολογικό επίπεδο της γλώσσας
- Στα προβλήματα που σχετίζονται με το παιχνίδι των παιδιών με ΣΑ περιλαμβάνονται:
- Περιορισμένο συνεργατικό παιχνίδι
- Περιορισμένο ρεπερτόριο παιχνιδιών
- Άκρως επαναληπτικές συμπεριφορές
- Περιορισμένη φαντασία
- Τάση να κυριαρχούν
- Η ανάπτυξη της φαντασίας (απόδοση νοήματος στα αντιληπτικά ερεθίσματα) παραβλάπτεται και η συμβολική λειτουργία περιορίζεται. Το άτομο, κατά τον χειρισμό των αντικειμένων και του περιβάλλοντος, εστιάζει στα αντιληπτικά ερεθίσματα, στις φυσικές ιδιότητες, παρά στις λειτουργικές, συναισθηματικές ή κοινωνικές. Δυσκολεύεται να χρησιμοποιεί ένα σύμβολο με εναλλακτικούς τρόπους, με αποτέλεσμα ένα διαταραγμένο συμβολικό παιχνίδι, φτωχή φαντασία και δημιουργικότητα.
- Οι περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη συναισθηματική διέγερση συνδέονται με περιοχές που ρυθμίζουν την σκέψη και τους μηχανισμούς επίλυσης προβλημάτων. Το γεγονός αυτό αιτιολογεί την δυσκολία των ατόμων με ΣΑ να συνδέσουν τα συναισθήματα τους με ό, τι βλέπουν ή σκέφτονται.
- Ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό των παιδιών με σύνδρομο Asperger (σε ποσοστό 50- 90%) είναι η δυσκολία τους σε δραστηριότητες που απαιτούν συντονισμένες κινήσεις (πέταγμα μπάλας, δέσιμο κορδονιών, σκαρφάλωμα κ.α. ).
- “Άκαμπτη σκέψη”-ο όρος αυτός έχει δοθεί από ερευνητές (Damasio & Maurer, 1978) λόγω της αναστάτωσης που νιώθουν σε κάθε απρόσμενη αλλαγή στο καθημερινό πρόγραμμα τους.
- Τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν φυσιολογική νοημοσύνη- συχνά μάλιστα και πολύ υψηλή- και πολλοί από αυτούς έχουν κάποια εξαιρετική ικανότητα ή ταλέντο σε συγκεκριμένο τομέα. Τομείς που έχουν διαπρέψει πολλά άτομα (όπως δείχνει και η ιστορία) είναι τα μαθηματικά, η μουσική, τα ζώα κ.α. .
- Ένα φυσιολογικό χαρακτηριστικό των παιδιών με τυπική ανάπτυξη είναι η δυσκολία ανάκλησης γεγονότων με ακρίβεια πριν από την ανάπτυξη του λόγου. Αντίθετα τα παιδιά με ΣΑ μπορούν να ανακαλέσουν με μεγάλη ακρίβεια μνήμες από την νηπιακή τους ηλικία. Οι μνήμες μπορεί αρχικά να είναι οπτικές. Η ικανότητα για ακριβή ανάκληση σκηνών μπορεί να επεκταθεί και στην ανάκληση ολόκληρων σελίδων από βιβλία.
- Έρευνες έχουν δείξει ότι το 50% περίπου των παιδιών με σύνδρομο Asperger παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου, αλλά συνήθως μιλούν με άνεση από την ηλικία των πέντε ετών και μετά.
- Το σύνδρομο αυτό δεν είναι ασθένεια, είναι σύνδρομο. Το σύνδρομο είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων, που καθιστούν μια κατάσταση.
«They all have one thing in common: the language feels unnatural» – Hans Asperger [(1994) 1991]
Επιμέλεια άρθρου :
Ευφροσύνη Χρυσαφίδου
Γράφει η :
Χριστίνα Φραγκοπούλου
Λογοθεραπεύτρια
Μέλος του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοπαθολόγων – Λογοθεραπευτών Ελλάδος
Τηλ. Γραφείου : 2531302482
e-mail : fragopoulou_xristina@hotmail.com
Δημοκρίτου 9, Κομοτηνή
