Είναι η αυτοπεποίθηση το διαβατήριο της προσωπικής μας επιτυχίας;

Όταν γεννιόμαστε, κανείς μας δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο εφοδιασμένος από τον άλλο με το αίσθημα της αυτοπεποίθησης. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε στη συνέχεια τη ζωή μας και βιώνουμε όλα όσα μας συμβαίνουν μας κάνει να αναπτύσσουμε περισσότερη ή λιγότερη βεβαιότητα για τις ικανότητές μας. Ανάλογη, ασφαλώς, είναι και η εικόνα του εαυτού μας που αφήνουμε να φανεί προς τα έξω.

Μια επιθετική προσέγγιση της ζωής, το να προβάλλουμε δηλαδή τις ικανότητές μας μεγαλόφωνα, χωρίς να μας έχει ζητηθεί, δεν είναι δείγμα αυτοπεποίθησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να πηγάζει ακριβώς από την έλλειψή της. Η πραγματική αυτοπεποίθηση βιώνεται σιωπηλά και αποπνέεται το ίδιο σιωπηλά και ήρεμα, χωρίς κορώνες. Πρόκειται, δηλαδή, για αίσθηση που βιώνεται εσωτερικά, και γι’ αυτό το λόγο δεν χρειάζεται την επιβεβαίωση κανενός.

Στις μέρες μας, μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση σε πλήθος σεμινάρια, μαθήματα και τεχνικές που απευθύνονται σε όσους διστάζουν να δείξουν τα πραγματικά τους συναισθήματα και τις σκέψεις τους και αποδίδουν την αδυναμία τους αυτή σε έλλειψη αυτοπεποίθησης.

Φαίνεται ότι ένας λόγος που μας εμποδίζει να είμαστε ο εαυτός μας είναι ότι φοβόμαστε μήπως, εκφράζοντας τις πραγματικές μας επιθυμίες, χάσουμε την αποδοχή των ανθρώπων γύρω μας. Το ενδεχόμενο, επίσης, κάποια δική μας άρνηση ως προς τις επιθυμίες των άλλων να προκαλέσει τα αρνητικά τους συναισθήματα μας αποθαρρύνει ακόμη περισσότερο από το να είμαστε ειλικρινείς. Ασφαλώς, το να θέλουμε να είμαστε αγαπητοί δεν είναι ούτε παράλογο ούτε υπερβολικό. Αυτό, όμως, διαφέρει πολύ από το να πιστεύουμε ότι το να είμαστε αρεστοί είναι απολύτως απαραίτητο για να μπορούμε να υπάρχουμε.

Αναλογία ερμηνείας,  συναισθημάτων και πράξεων

Η αυτογνωσία και η αυτοεκτίμηση είναι τα πρώτα σκαλιά στην οικοδόμηση του αισθήματος προσωπικής ευθύνης και η πιο ουσιαστική ώθηση για την απόκτηση αυτοπεποίθησης.

Πολλοί από εμάς, δυστυχώς ήδη από την πρώτη παιδική ηλικία μας, διδαχτήκαμε ότι, για να είμαστε «καλά παιδιά», πρέπει να υπακούμε αναντίρρητα στους μεγάλους, να «πιάνουμε λίγο χώρο», για να μη γινόμαστε στόχοι, και να «κρύβουμε» καλά τα πραγματικά μας συναισθήματα, γιατί αλλιώς υπάρχει φόβος οι υπόλοιποι να τα εκμεταλλευτούν. Έχουμε διδαχτεί, επίσης, ότι «το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό», και γι’ αυτό δεν πρέπει να αφήνουμε κανέναν και τίποτα να μας παραμερίζει, κάτι που ασφαλώς έρχεται σε άμεση αντίθεση με τα προηγούμενα.

Κάποιοι από εμάς έχουν ζήσει σε οικογένειες όπου πράξεις και συμπεριφορές των μεγάλων αποτελούσαν δείγματα αντιφατικών αξιών και πεποιθήσεων, και όλα αυτά, μαζί με την έλλειψη εμπιστοσύνης, ενθάρρυνσης και φροντίδας από τους δικούς μας, γίνονται ένα ιδιαίτερα εκρηκτικό μείγμα, το οποίο μόνο το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής μας δεν εγγυάται.

Βιώνοντας αυτό το αρχικό αίσθημα ανασφάλειας, που προέρχεται από τις αντιφατικές αξίες και οδηγίες των γονιών μας, μένουμε συχνά χωρίς τα απαραίτητα εφόδια για το σαφή προσδιορισμό του εαυτού μας σε σχέση με τους άλλους.

Συναισθηματικές εξαρτήσεις

Όταν βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις, κάποιοι από εμάς –όσοι διαθέτουμε τη μικρότερη δύναμη επιβολής στον εαυτό μας– είμαστε περισσότερο επιρρεπείς στο να αποκτήσουμε κάποιου είδους εξάρτηση από ουσίες, αλκοόλ ή τσιγάρο. Όμως, πέρα από αυτού του είδους τις εξαρτήσεις, υπάρχουν και εκείνες που έχουν να κάνουν με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Όπως, για παράδειγμα, το να υπάρχει απόλυτη τάξη γύρω μας, ή το να απαιτούμε οι άνθρωποι τους οποίους συναναστρεφόμαστε να είναι απολύτως ακριβείς και συνεπείς απέναντί μας. Όταν όμως αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι που μας ενδιαφέρουν δεν έχουν τη δυνατότητα ή τη θέληση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες μας, τότε πληγωνόμαστε, γιατί νιώθουμε ότι είμαστε λιγότερο αποδεκτοί και επαρκείς.

Αυτού του είδους οι εξαρτήσεις είναι συναισθηματικές εξαρτήσεις και προσβάλλουν άμεσα το αίσθημα της αυτοεκτίμησής μας. Αν, όμως, αντικατασταθούν από απλές προτιμήσεις, από άμεση έκφραση των συναισθημάτων μας, αν στη θέση της ανάγκης να είμαστε αρεστοί βάλουμε το αίσθημα ευθύνης για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πράξεις μας, τότε είναι δυνατόν να ανακτήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

Οι συναισθηματικές μας εξαρτήσεις εκφράζονται έντονα στη λεκτική μας επικοινωνία. Όταν έχουμε αυτοπεποίθηση, τότε το βάρος του μηνύματος που θέλουμε να μεταβιβάσουμε στο συνομιλητή μας βρίσκεται στη μετάδοση των δικών μας συναισθημάτων. Εμείς παίρνουμε την ευθύνη και εκφράζουμε άμεσα ό,τι μας ενοχλεί στη συμπεριφορά του, χωρίς να τον κατακρίνουμε για τα λάθη του και να τον αποκλείουμε τελικά από μια ανοιχτή επικοινωνία, στην οποία πομπός και δέκτης δικαιούνται ίσες ευκαιρίες.

Η στάση ολόκληρου του σώματός μας είναι επίσης δείγμα άλλοτε αυτοπεποίθησης και άλλοτε υποταγής ή επιθετικότητας. Ενδείξεις αυτοπεποίθησης είναι όταν κοιτάμε το συνομιλητή μας στα μάτια, η στάση του σώματός μας είναι χαλαρή και δεν τον αποφεύγουμε, οι ώμοι μας είναι ίσιοι, η φωνή μας αποφασιστική και ήρεμη και τα χέρια μας τονίζουν τα λόγια μας.

Σε συνεργασία με το Science Illustrated