Με τη ΝΔ να απορρίπτει τις δύο προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη δυνατότητα δημοψηφισμάτων σε κυρώσεις διεθνών συνθηκών και συμβάσεων ή για κρίσιμα εθνικά θέματα, αλλά να αφήνει ανοιχτό παράθυρο στο δικαίωμα της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, ολοκληρώθηκε η συζήτηση της τέταρτης ενότητας στην επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγματος.
Η συνεδρίαση αφορούσε τα άρθρα 28, 44 και 73 του Συντάγματος που σχετίζονται με την άμεση ή έμμεση κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Ο Προέδρος της Επιτροπής και Βουλευτής Ροδόπης Ευριπίδης Στυλιανίδης απαντώντας στον εισηγητή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Γ. Κατρούγκαλο ανέπτυξε ολοκληρωμένη επιχειρηματολογία υπέρ της αναβάθμισης της «Ημιάμεσης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας μας». Συγκεκριμένα τόνισε:
«Η ιστορική μετεξέλιξη της άμεσης Δημοκρατίας της Αρχαίας Αθήνας σε Κοινοβουλευτική υπήρξε αναπόφευκτη, τόσο για πρακτικούς, τεχνικούς όσο και για ουσιαστικούς λόγους.
Τα μεγάλα κοινωνικά σύνολα που δημιουργήθηκαν στις σύγχρονες δημοκρατίες καθιστούν πρακτικά δυσκίνητη, οικονομικά δυσβάσταχτη και πολιτικά προβληματική την εφαρμογή μιας άμεσης δημοκρατίας με την κλασσική έννοια της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. ακόμα κι αν η εφαρμογή της προσελάμβανε ψηφιακά χαρακτηριστικά και δικαίωνε τη ρήση του πρώην αντιπρόεδρου των ΗΠΑ Al Gore, ότι «το διαδίκτυο είναι η ηλεκτρονική λεωφόρος επιστροφής, στην κλασσική δημοκρατία της Αρχαίας Αθήνας».
Δείγμα σύγχρονης εφαρμογής είναι η Καλιφόρνια των ΗΠΑ και η Ελβετία, όπου πολλά ζητήματα της καθημερινότητας αποφασίζονται με δημοψηφίσματα από τους ίδιους τους πολίτες.
Οι οπαδοί της σύγχρονης Ηλεκτρονικής Δημοκρατίας πιστεύουν, ότι «όσο μεγαλύτερη ευθύνη περνάς στους πολίτες, τόσο περισσότερο εκπαιδεύονται να αποφασίζουν υπεύθυνα…». Είναι όμως έτσι;
Η επιδίωξη επιστροφής στην Άμεση Δημοκρατία με λαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες και γενικευμένα δημοψηφίσματα μπορεί να ξυπνά τους πολίτες και να τους καθιστά πιο ενεργούς, αυτό όμως δεν σημαίνει αυτόματα, ότι τους οδηγεί οπωσδήποτε στην ορθή κρίση και απόφαση.
Εκτός από τους “Δημαγωγούς” του παρελθόντος που τώρα δεν είναι εύκολο, ούτε να εντοπιστούν από την αρχή, ούτε να «εξοστρακιστούν από την Εκκλησία του Δήμου» καιροφυλακτούν και σύγχρονοι κίνδυνοι, δυσκολίες καθώς και απειλές.
Αναφέρω ενδεικτικά κάποιους προβληματισμούς:
1. Ποιος θέτει το ερώτημα στο δημοψήφισμα ή ποιος και για ποιο λόγο επισπεύδει τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, διότι ένα έξυπνα διαμορφωμένο ερώτημα, οδηγεί στη χειραγώγηση της απάντησης;
2. Πώς και πόσο γρήγορα μπορεί να διορθωθεί μία λανθασμένη λαϊκή απόφασης με ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση, όταν από αυτή απειλείται η κρατική μας οντότητα, η εθνική μας ασφάλεια ή η κοινωνική μας ειρήνη κ.α.;
3. Πόσο κοστίζει μία διαδικασία άμεσων αποφάσεων σε μία οικονομία με προβλήματα που πρέπει να κινείται γρήγορα, ευέλικτα και αποτελεσματικά;
4. Ποιος και πώς εγγυάται την πλήρη προσβασιμότητα στο διαδίκτυο ως ατομικό δικαίωμα, όταν μιλάμε για ηλεκτρονική δημοκρατία με την έννοια που την εννοεί το αντίστοιχο άρθρο 5Α παράγραφος 1 και 2 του Συντάγματος;
Ποιος εγγυάται την πλήρη τεχνική πρόσβαση (wi-fi ή οπτική ίνα) σε όλη την Ελλάδα, τη δυνατότητα αγοράς Computer από άπορους πολίτες και τη δυνατότητα χρήσης από ψηφιακά αναλφάβητους, συνήθως ηλικιωμένους;
5. Ποιος επίσης εγγυάται την προστασία από τα fake news, τις ψευδείς ειδήσεις που διακινούν ξένα κέντρα ή χάκερς στο διαδίκτυο, δηλαδή σύγχρονοι δημαγωγοί, όταν δεν μπορούν να προστατευτούν από αυτά τα φαινόμενα ώριμες δημοκρατίες, ψηφιακά απόλυτα εξοπλισμένες όπως οι ΗΠΑ (βλέπε Wikileaks και παρεμβάσεις στα προσωπικά δεδομένα του Facebook στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές);
Δε χρειάζεται να πάμε μακριά για να διαπιστώσουμε τις επικίνδυνες πτυχές ενός μονοσήμαντα Αμεσοδημοκρατικού συστήματος αποφάσεων, αρκεί να μελετήσουμε το βιαστικό και κατά τη γνώμη μου δημαγωγικό τρόπο πού στήθηκε το δημοψήφισμα του 2015.
• Προκηρύχθηκε γρήγορα βάσει του άρθρου 44 παράγραφος 2 του Συντάγματος με τον εκτελεστικό νόμο 4023/2011.
• Έθεσε ένα ασαφές ερώτημα που σημειωτέον εκινήτο και στο πλαίσιο της δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ αυτό δεν επιτρέπεται από το Σύνταγμα και μάλιστα διατυπωμένο σε ξένη γλώσσα.
• Εργαλειοποίησε για λόγους κομματικού συμφέροντος το θεσμό του δημοψηφίσματος.
• Άφησε ελάχιστο χρόνο δημόσιας διαβούλευσης και πολιτικής συζήτησης.
• Προκάλεσε πόλωση και έντονο διχασμό της ελληνικής κοινωνίας.
• Δεν προέβλεψε τις συνέπειες των επιλογών.
• Και τέλος οδήγησε στην εφαρμογή μιας πολιτικής, αντιδιαμετρικά αντίθετης από αυτήν που ενέκρινε ο Λαός, κάτι που ανάγκασε τον ΣΥΡΙΖΑ να ξαναπάει σε εκλογές, ξεφορτώνοντας τα μισά του στελέχη και αναζητώντας τη δημοκρατική νομιμοποίηση μιας άλλης ορθολογικής λύσης που δεν θα κατέστρεφε τη Χώρα.
Αυτή η περιπέτεια που στοίχισε ακριβά (ίσως πάνω από 100 δις. Ευρώ) στην Εθνική Οικονομία κλόνισε την εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό του δημοψηφίσματος που το είδαν να εργαλειοποιείται μικροκομματικά και εσωκομματικά και στη συνέχεια να επιστρέφει την ευθύνη των αποφάσεων στους θεσμούς της κλασσικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, δηλαδή στην εκλεγμένη κυβέρνηση και στο κοινοβούλιο προκειμένου να μη βιώσουμε μία Εθνική καταστροφή.
Αντίστοιχη με την πρόσφατη Ελληνική είναι και η ιστορική διεθνής εμπειρία π.χ. στο γερμανικό Θεμελιώδη Νόμο της Βόννης δεν προβλέπεται ρύθμιση για δημοψήφισμα σε Ομοσπονδιακό επίπεδο, διότι είναι τρομακτική η ιστορική εμπειρία των Γερμανών από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, που η δυνατότητα προκήρυξης δημοψηφίσματος αποδυνάμωσε την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και συνετέλεσε στην εγκαθίδρυση του ναζισμού.
Αντίστοιχα στη Λατινική Αμερική πολλά αυταρχικά καθεστώτα συνηθίζεται να χρησιμοποιούν θεσμούς δημοψηφισματικούς, για να νομιμοποιήσουν τις πολιτικές τους.
Η επισήμανση των αρνητικών πτυχών ενός μονοδιάστατα αμεσοδημοκρατικού συστήματος δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποκλείσουμε πλήρως κάποια άμεσα δημοκρατικά εργαλεία που ενδεχομένως να συμπληρώνουν και να ενισχύουν τη δημοκρατία μας, εδραιώνοντας την Αρχή των Ελέγχων και των Ισορροπιών και ενθαρρύνοντας τους πολίτες να γίνουν περισσότερο ενεργοί, χωρίς όμως να κλονίζουν τον κυρίαρχο ρόλο του Κοινοβουλίου μας που αποτελείται από Αντιπροσώπους και όχι από Εκπροσώπους του λαού, δηλαδή από ανθρώπους που εκλέγονται όχι για να εντέλλονται, αλλά για να αποφασίζουν σύμφωνα με τη συνείδησή τους.
Αυτός ο ιδανικός συνδυασμός του Ελληνικού Συντάγματος εστιάζεται τόσο στο άρθρο 44 που προβλέπει δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα όσο και για σοβαρό κοινωνικό ζήτημα πλην των δημοσιονομικών, αφού και στις δύο περιπτώσεις το αποφασίζουν οι βουλευτές, αλλά και στο άρθρο 29, όπου αναγνωρίζεται η Δημοκρατία των Κομμάτων, προκειμένου να συμμετέχουν οι πολίτες ενεργά στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Νόμος των κομμάτων θα μπορούσε να ρυθμίσει και τη Δημοκρατία μέσα στα Κόμματα, διασφαλίζοντας αποτελεσματικότερα το ρόλο των ενεργών πολιτών.
Ο συνδυασμός αυτός στην Ελλάδα διαμορφώνει περιβάλλον Ημιάμεσης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, αρκεί αυτά να λειτουργούν όπως πρέπει.
Άρθρο 44 παράγραφος 2 (Δημοψήφισμα με λαϊκή πρωτοβουλία)
Η προτεινόμενη από το ΣΥΡΙΖΑ διάταξη στο άρθρο 44 παράγραφος 2 του Συντάγματος προτείνει δημοψήφισμα για ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα μετά από αίτημα 1 εκ. πολιτών.
Πρόκειται ουσιαστικά για καταργητικό δημοψήφισμα.
Εκτιμώ ότι μία τέτοια εφαρμογή στην Ελλάδα θα προκαλούσε πολιτική και οικονομική αστάθεια σε μία εποχή που χρειάζεται σταθερός προσανατολισμός, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στη διακυβέρνηση.
Διεξαγωγή δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία έχει καθιερωθεί σε 21 από 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης και σε 10 από τις 28 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πιστεύω εντούτοις, ότι στη χώρα μας ένας τέτοιος θεσμός από όπου και αν εκπορευόταν, από κόμματα, ομάδες πίεσης, ακραίες πολιτικές πρωτοβουλίες, θα εργαλειοποιούνταν και θα διευκόλυνε τη λήψη κρίσιμων και σημαντικών αποφάσεων.
Σκεφτείτε λοιπόν π.χ. το 1980 αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδιαίτερα αν το δημοψήφισμα ήταν υποχρεωτικό και αποφασιστικό και όχι προαιρετικό και συμβουλευτικό.
Άρθρο 73 παράγραφος 1 (λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία)
Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία στο άρθρο 73 παράγραφος 1 του Συντάγματος, που θα ξεκινά από 100.000 πολίτες οι οποίοι έχουν εκλογικό δικαίωμα και θα καταλήγει στο Κοινοβούλιο προς έγκριση και άρα θέσπιση νόμου, δεν είναι ξένη στο Ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον.
Ισχύει σε 21 από τις 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης και σε 10 από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εισήχθη πρώτη φορά στην Αυστρία το 1920.
Από την Ισπανία διαδόθηκε στις χώρες της Λατινικής Αμερικής .
Σε όλες τις χώρες που προβλέπεται δεν τυγχάνει συχνής εφαρμογής.
Θεωρώ ότι είναι ένα ήπιο εργαλείο συμμετοχής των πολιτών μια που στο τέλος αποφασίζει πάλι το Κοινοβούλιο. Το πρόβλημα ωστόσο, έγκειται στη πιθανή εργαλειοποίηση της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας από οργανωμένες μειοψηφίες ακραίων κομμάτων ή συντεχνιακών και διαπλεκόμενων συμφερόντων που αναζητούν δημοσιότητα και υποστηρικτές.
Υπ’ αυτή την έννοια πιστεύω ότι δεν είναι ακόμα ώριμες οι συνθήκες για μία τέτοια αλλαγή.
Θα ήταν ίσως πιο χρήσιμο να επιδιώξουμε τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία διαμόρφωσης της νομοθετικής πολιτικής μέσα από δημοκρατικά οργανωμένα κόμματα που θα λειτουργούν στη βάση ενός νόμου των κομμάτων που θα εγγυάται την εσωκομματική δημοκρατία στο πρότυπο του Γερμανικού Συστήματος.
Μπορεί σε Εθνικό επίπεδο να προβληματίζομαι, ωστόσο ήμουν από αυτούς που υποστήριξαν και συνυπέγραψαν τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο το 2003, ως Εκπρόσωπος του Ελληνικού Κοινοβουλίου στη Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης στην προσπάθειά του ΖΙΣΚΑΡ ΝΤ ΕΣΤΈΝ για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.
Η θέση μας υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007 στη συνθήκη της Λισαβόνας.
Στην συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο άρθρο 11 παράγραφος 4 χρειάζονται 1 εκ. ευρωπαίοι πολίτες από διαφορετικά κράτη για να παρακινηθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει πρωτοβουλία για νομική πράξη στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της.
Αντίστοιχα το άρθρο 24 της συνθήκης προσδιορίζει και το ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
Το θέμα ρυθμίζεται και από τον κανονισμό 211/2011 για την πρωτοβουλία των πολιτών.
Η διαφορετική μου θέση για τη Λαϊκή Νομοθετική Πρωτοβουλία σε επίπεδο ΕΕ εξηγείται ως ένας τρόπος για μία πιο Δημοκρατική Ευρώπη που ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών της στα κοινά, διότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι πολίτες είναι πολύ πιο αδιάφοροι από ότι στα κράτη τους, επειδή νιώθουν ότι δε συμμετέχουν καθόλου στις αποφάσεις που τους αφορούν.
Άρθρο 28 παράγραφος 2 (Κύρωση διεθνών συνθηκών με δημοψήφισμα).
Η πρόταση ΣΥΡΙΖΑ στο άρθρο 28 παράγραφος 2 για κύρωση διεθνών συνθηκών με δημοψήφισμα σε περίπτωση μεταβίβασης κυριαρχικών δικαιωμάτων, ανοίγει απίστευτο χώρο για λαϊκιστές που συχνά δημαγωγούν από τη μία πλευρά του βουνού, διότι δε βλέπουν τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που βλέπει από την άλλη πλευρά του βουνού όποιος βρίσκεται στην κορυφή.
Αν ίσχυε η συγκεκριμένη διάταξη ποτέ η Ελλάδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή δε θα γινόταν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η προσπάθεια Ευρωπαϊκής Κοινοπολιτείας κατέρρευσε, διότι κάποια κράτη αποφάσισαν με δημοψήφισμα συμβουλευτικό, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία το 2005, τη μη έγκριση του Σχεδίου Ευρωπαϊκού Συντάγματος .
Δύο δημοψηφίσματα χρειάστηκε για το ίδιο θέμα η Ιρλανδία.
Το Ηνωμένο Βασίλειο αντίστοιχα εγκλωβίστηκε με δημοψήφισμα στο Brexit το 2016 με απίστευτες συνέπειες για το ίδιο αλλά και για την Ευρώπη.
Στις περισσότερες δε από τις παραπάνω περιπτώσεις, ο δημόσιος διάλογος εστράφη σε άσχετα θέματα εσωτερικής πολιτικής και όχι στο διακύβευμα του δημοψηφίσματος.
Η μόνη χώρα που αποδέχεται την υποχρεωτικότητα ενός τέτοιου δημοψηφίσματος είναι η Δανία στο άρθρο 20 του Συντάγματος της.
Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις το Κοινοβούλιο είναι αυτό που εγγυάται, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα με την πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθμού των βουλευτών, την ορθότητα της απόφασης.
Για τους λόγους αυτούς η Νέα Δημοκρατία πιστεύει στην επάρκεια και την αρτιότητα του υφιστάμενου άρθρου 28 παράγραφος 2 και δε συμφωνεί με οποιαδήποτε αλλαγή».
