Ομόφωνα αρνητική ήταν η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Μαρώνειας – Σαπών που πραγματοποιήθηκε στις Σάπες την Τετάρτη 6 Ιουνίου 2012, το οποίο συνεδρίασε σε κατεπείγουσα συνεδρίαση με μοναδικό θέμα: «Έκφραση αντιρρήσεων επί αιτήσεως της εταιρίας «ΧΡΥΣΩΡΥΧΕΙΑ ΘΡΑΚΗΣ Α.Ε» για χορήγηση άδειας μεταλλευτικών ερευνών στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Μαρώνειας-Σαπών».
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. κ. Μιχάλης Μοσχίδης ανέγνωσε το σκεπτικό βάσει του οποίου κρίθηκε από το σύνολο του σώματος η αίτηση της εταιρείας ως απορριπτέα. Το κείμενο της εισήγησης είναι το εξής:
«Το θέμα της εξόρυξης χρυσού σε Ροδόπη και Έβρο, κάθε άλλο παρά νεοεισερχόμενο είναι. Εδώ και πάνω από 13 χρόνια επιχειρείται από δυο πολυεθνικές εταιρείες ξένων συμφερόντων η αδειοδότηση και λειτουργία μονάδων εξόρυξης και επεξεργασίας χρυσού μέσω εκχύλισης του μεταλλεύματος με τοξικά χημικά αντιδραστήρια (κυανιούχα, συγκεκαλυμμένα ή μη).
Το Έργο Χρυσός Σαπών αποτελεί μια εξαιρετικά βίαιη επέμβαση στο φυσικό περιβάλλον καθώς η υλοποίησή του αναμένεται να επιφέρει μέγιστη και μη αναστρέψιμη βλάβη στο περιβάλλον και αλλοίωση του τοπίου. Οι επιπτώσεις στα έμβια όντα και στο ευρύτερο περιβάλλον (έδαφος, νερό, ατμόσφαιρα) καλύπτουν περιοχές πολύ ευρύτερες από την περιοχή στην οποία εμφανίζονται οι μεταλλευτικές δραστηριότητες, ακόμα και πολλές δεκάδες χρόνια μετά τη διακοπή αυτών των δραστηριοτήτων. Οι επιπτώσεις οφείλονται στην ίδια την επέμβαση και κυρίως στα προς απόθεση επιβαρημένα επικίνδυνα απόβλητα .
Ο χημισμός των χρησιμοποιούμενων αντιδραστηρίων σε συνδυασμό με την πολυμεταλλική φύση των πετρωμάτων καθιστά τα απόβλητα της επεξεργασίας επικίνδυνα τοξικά απόβλητα.
Στη λεκάνη αφυγρασμένων τελμάτων (ανοιχτό σύστημα δέχεται επίδραση βροχών κ.α.) θα πραγματοποιείται πλήθος χημικών αντιδράσεων τα προϊόντα των οποίων δευτερογενώς επίσης αντιδρούν μεταξύ τους. Έτσι έχουμε ένα μη προβλεπόμενο αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων, που δεν μπορεί να περιγραφεί και γι’ αυτό δεν περιλαμβάνεται σε οποιαδήποτε ΠΠΕ/ ΜΠΕ.
Καθώς το περιβάλλον δεν είναι κλειστό σύστημα, η διαρροή βαρέων μετάλλων στα υδατορέμματα είναι σχεδόν σίγουρη και συνεπάγεται ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων.
Και μόνο με την εξόρυξη έρχονται τα θειούχα μεταλλεύματα σε επαφή με τον αέρα και το νερό δημιουργώντας την όξινη απορροή, με συνέπεια την οξίνιση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, διαλυτοποιεί τα βαρέα μέταλλα, τη μείωση της ικανότητας εξουδετέρωσης της οξύτητας του εδάφους (ρΗ).
Η ρύπανση των εδαφών υποβαθμίζει την ποιότητα των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων, γεγονός με ιδιαίτερα βαρύνουσα σημασία σε μια αγροτική περιοχή. Η νέα ΚΑΠ συνδέει την οικολογική ποιότητα της περιοχής παραγωγής των προϊόντων με την επιδότηση. Συντελείται απαξίωση της αγροτικής οικονομίας –γεωργία, κτηνοτροφία κυρίως- που τόσο χρόνια στήριξε τις αγροτικές οικογένειες και τον τόπο.
Οι λίγες και υψηλής επικινδυνότητας θέσεις εργασίας που υπόσχονται είναι το άλλοθι της εταιρείας αποσιωπώντας τους περιβαλλοντικούς, αναπτυξιακούς, κοινωνικούς κινδύνους που ακολουθούν το Έργο. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούν να αντισταθμιστούν από τις ήδη υπάρχουσες θέσεις εργασίας που θα χαθούν άμεσα ή έμμεσα.
Η μεταλλουργία τόσο του Χρυσού όσο και του Χαλκού είναι μια υδροβόρα, ενεργοβόρα και σπάταλη χημική βιομηχανία, η οποία θα επιτείνει ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά το πρόβλημα επάρκειας υδάτων στις Σάπες.
Η γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές έχει πολύ σημαντική επίπτωση στην υγεία των κατοίκων και από τα αιωρούμενα σωματίδια που περιέχουν βαρέα μέταλλα και τοξικούς ρύπους.
Τα χωράφια και τα οικόπεδα σε περιοχές σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων από περιοχές που λειτουργούν μεταλλεία χάνουν την αξία τους.
Η κοινωνική συνοχή στην περιοχή ενδέχεται να δεχτεί κλυδωνισμούς, όπως συμβαίνει τώρα στη Χαλκιδική. Θυμίζουμε τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια που πραγματοποιήθηκαν ενάντια στην εγκατάσταση χρυσωρυχείων τα τελευταία 10-12 χρόνια σε Ροδόπη και Έβρο. Το θέμα του Χρυσού είναι το μοναδικό θέμα που κατάφερε να δημιουργήσει κοινωνικό κίνημα στη Θράκη και συσπείρωσε τις νομαρχιακές επιτροπές όλων των κομμάτων (υπερκομματική υπόθεση), τους κοινωνικούς, επιστημονικούς φορείς και χιλιάδες πολιτών. Τα ακόλουθα πρόσφατα κείμενα απηχούν τις θέσεις της θεσμοθετημένης πολιτείας του τόπου μας:
1. Την από 2-9-2011 Επιστολή και υπογραφές φορέων της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης κατά του χρυσού που στάλθηκε που προς τους τότε υπουργούς της ΔΕΣΕ
2. Την από 16-11-2011 επιστολή των Δημάρχων της Περιφέρειάς μας κατά της εν λόγω «επένδυσης» και
3. Το από 16-3-2012 Ψήφισμα της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με το οποίο θέτουν τις παραιτήσεις τους στη διάθεση του Υπ. Εσωτερικών στην περίπτωση έγκρισης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και λειτουργίας των χρυσωρυχείων στην περιοχή.
Το όφελος για το κράτος από το μεταλλείο των Σαπών βάσει του μεταλλευτικού κώδικα είναι 1% -2% επί του μεταλλεύματος ως μίσθωμα καθώς χαρακτηρίζεται ως δημόσιος μεταλλευτικός χώρος. και όπως θα σας είναι γνωστό το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει δικαιώματα (royalties) πάνω στον ορυκτό του πλούτο. Η φορολόγηση είναι ένα σκοτεινό σημείο καθώς οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στην αποφυγή πληρωμής φόρων δια της δημιουργικής λογιστικής.
Η έναρξη της μεταλλείας οδηγεί στην υπονόμευση της δυνατότητας τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής «με βουνό και θάλασσα» όπως ο Δήμος Μαρώνειας – Σαπών και γενικότερα απαξίωση άλλων πλεονεκτημάτων της περιοχής όπως είναι αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, σπήλαια, γεωθερμικά πεδία, γεωργία και κτηνοτροφία, αλιεία και ιχθυοκαλλιέργειες, υδροβιότοποι, κλπ. Δεν πρόκειται περί μιας συμβατικής δραστηριότητας, αλλά περί μιας τρικλοποδιάς στη χωροταξία και τις θεσμοθετημένες χρήσεις γης, η οποία ακυρώνει οποιοδήποτε άλλο αναπτυξιακό προσανατολισμό.
Περί Χαλκού Cu
Η αίτηση με την οποία ζητείται Άδεια Μεταλλευτικών Ερευνών (ΑΜΕ) στην περιοχή Μαρώνειας – Κρωβύλης όχι από την εταιρεία Μεταλλευτική Θράκης ΑΕ, αλλά από τα Χρυσωρυχεία Θράκης – την εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Αλεξανδρούπολη- δείχνει ότι ο Δήμος Μαρώνειας – Σαπών πολιορκείται ασφυκτικά από παντού. Όλοι οι λόφοι γύρω από τις Σάπες εκλαμβάνονται από την εταιρεία ως μεταλλείο.
Η ζητούμενη περιοχή εμπίπτει σε κοίτασμα πορφυριτικού (ή πορφυρικού) χαλκού – μολυβδαινίου, γεγονός που σημαίνει ότι δεν τίθεται μόνο το θέμα της εξόρυξης του Χρυσού, αλλά τίθεται και το θέμα του Χαλκού. “Πορφυριτικός χαλκός” σημαίνει κοιτάσματα τεράστια σε μέγεθος και χαμηλής περιεκτικότητας σε Χαλκό εν προκειμένω (ο χαλκός βρίσκεται εμποτισμένος στο χώμα). Είναι δηλαδή κοιτάσματα που είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα όχι λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε μέταλλα, αλλά λόγω του τεράστιου όγκου τους.
Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι οι επιπτώσεις από τις εξορύξεις Χαλκού, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα μεγάλης κλίμακας επιφανειακών εξορύξεων που τις συνοδεύουν, είναι κολοσσιαίες. Το πρόβλημα με τις νέες αιτήσεις μεταλλευτικών ερευνών που γνωστοποιήθηκε ότι κατατέθηκαν στην ΠΕ Ροδόπης ξεκινά να λαμβάνει την πραγματική του χωρική διάσταση.
Στο σημείο αυτό και για να γίνει μια αναφορά στην έκταση του προβλήματος, αναφέρουμε ότι το έτος 1999 που η τιμή του Χαλκού ήταν 2.000$/τόνο μεταλλεύματος και η τιμή του Χρυσού από 280$/ουγκιά το κοίτασμα των Σαπών εκτιμήθηκε σε 3 εκατομμύρια τόνους. Σήμερα (Ιούνιος 2012) με τις αντίστοιχες τιμές στα 11.000$/τόνο ο Χαλκός και 1600$/ουγκιά ο Χρυσός (πολλαπλάσιες) το κοίτασμα εκτιμάται στα 15 εκ. τόνους μεταλλεύματος. 5πλασιασμός του κοιτάσματος αντιστοιχεί σε πολλαπλάσιους τόνους εκσκαφής και πολλαπλάσιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις περιγραφόμενες και υπολογιζόμενες στις μελέτες της εταιρείας σχετικά με την απαίτηση σε νερό, σε ενέργεια, σε όξινες απορροές, σε επιβαρυμένη σκόνη, σε αποδάσωση και τη μετατροπή της γης σε τοξικό απόβλητο.
Η παγκόσμια μεταλλευτική βιομηχανία έχει τα μάτια της στην Ελλάδα, η οποία φιλοξενεί τα σημαντικότερα κοιτάσματα χρυσού της Ευρώπης. “Κοίτασμα” μπορεί να είναι ένα πέτρωμα με περιεκτικότητα πολύ κάτω του ενός γραμμαρίου ανά τόνο και από αυτά η Μακεδονία και η Θράκη έχουν πάρα πολλά.
Σύντομο ιστορικό της ΑΜΕ
Η εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης ΑΕ», δηλαδή η καναδική Eldorado Gold Corp, στις 14-3-2012 ζήτησε άδεια μεταλλευτικών ερευνών (ΑΒΜ 674) βάσει του Μεταλλευτικού Κώδικα (ΝΔ 210/1973 ΦΕΚ 277/Α΄/5.10.1973) από τη Δ/νση Ανάπτυξης της Π.Ε. Ροδόπης για έκταση 9.900 στρεμμάτων στην περιοχή μεταξύ Μαρώνειας και Κρωβύλης. Η Δ/νση Ανάπτυξης βάσει του Μεταλ. Κώδικα ζητά από 12 Υπηρεσίες να γνωμοδοτήσουν κατά πόσο υπάρχουν αντιδράσεις για τη ζητούμενη άδεια.
Η έκταση, μορφής πολυγώνου με 5 πλευρές, βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της (3/4) δυτικά της οδού Μαρώνειας – Κρωβύλης.
Στη δυτική αυτή πλευρά της αιτούμενης ΑΜΕ (περιοχή «Αναδασώσεις») περιλαμβάνεται μια εκτεταμένη περιοχή στην οποία έγινε (ανα)δάσωση κατά τη δεκαετία του ’70 με φύτευση ποικίλων κωνοφόρων ειδών, τα οποία με την πάροδο των δεκαετιών έχουν εξελιχθεί σε δάσος. Επίσης περιλαμβάνεται η περιοχή, η οποία μετά τη μεγάλη φωτιά του 2001 κηρύχτηκε αναδασωτέα με απόφαση του Δασαρχείου. Εδώ προτιμήθηκε η φυσική αναγέννηση ως μέθοδος με παράλληλα μέτρα όπως η απαγόρευση της βόσκησης προκειμένου να προστατευτούν τα είδη που φυτρώνουν.
Η αποψίλωση αναδασωμένων εκτάσεων προς όφελος της μεταλλείας δεν τιμά την πολιτεία και αποτελεί καταστρατήγηση των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων που δαπανήθηκαν για να αναδασωθούν τα χιλιάδες αυτά στρέμματα. Άραγε πόσο κοστολογείται η αξία αυτού του δάσους;
Βάσει του Δασικού Κώδικα (Ν.998/79) σε δασικές εκτάσεις μπορεί να επιτραπούν η έρευνα για ανεύρεση μεταλλευτικών ορυκτών. Στις αναδασωτέες εκτάσεις όμως δεν επιτρέπεται η μεταλλεία.
Το παρόν δάσος επιδρά στα εδάφη της περιοχής μελέτης, παρέχοντας προστασία από την διάβρωση και την απόπλυση του επιφανειακού γόνιμου εδάφους, αποτρέποντας τη δημιουργία χειμαρρικών φαινομένων, μειώνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών σε αγρούς και οικισμούς, επίσης παρέχει όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες του δάσους (ξυλεία, αναψυχή, φωλεασμός πανίδας, παροχή οξυγόνου).
Η βλάστηση στην προτεινόμενη περιοχή πιστεύουμε ότι πρέπει να προστατευτεί από οποιαδήποτε επέμβαση και να διατηρηθεί στη μορφή που έχει, δηλαδή συνεχής και αδιατάραχτη.
Μεγάλο μέρος της ζητούμενης από την εταιρεία έκτασης περιλαμβάνεται στο Καταφύγιο Άριας Ζωής του Ισμάρου. Νομοθετικά βάσει του Νόμου για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητα (Ν. 3937/2011 ΦΕΚ 60/Α΄/31-3-2011) επιτρέπεται η εκτέλεση μεταλλευτικών και λατομικών δραστηριοτήτων εάν έχει υποβληθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και έχει χορηγηθεί η έγκριση περιβαλλοντικών όρων (αρ. 5 παρ. 4.3).
Εντός της ζητούμενης έκτασης περιλαμβάνεται το Σπήλαιο της Μαρώνειας, σημειακή έκταση 13 στρεμμάτων η οποία εμπίπτει στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 «ΦΥΣΗ 2000» και χαρακτηρίζεται ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (SCI: GR 1130008 MARONEIA SPILAION). Σε αυτό υπάρχουν 4 είδη θηλαστικών. Έχουν γίνει αρκετές μελέτες και ημερίδες για την ανάδειξη και αξιοποίηση του Σπηλαίου της Μαρώνειας από άποψη τουριστικού/ σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος, καθώς υπάρχουν ευρήματα νεολιθικής εποχής.
Όλη η περιοχή της Μαρώνειας διαθέτει πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ∙ ποτάμι, καθαρή θάλασσα, ιδιαίτερο γεωγραφικό ανάγλυφο, ποικιλόμορφα τοπία, δάση, όπως επίσης μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της αρχαιοελληνικής κλασικής εποχής (οχύρωση πόλη, ιερό του Διονύσου), της ελληνιστικής (αρχαίο θέατρο), της ρωμαϊκής (πύλη Ανδριανού) και της βυζαντινής εποχής (τείχη, παλαιοχριστιανική βασιλική).
Η αρχαιολογική έρευνα πρόσφατα προσδιόρισε τα όρια της από τα αρχαία χρόνια γνωστής περιοχής με το όνομα Σαμοθρακίτικη Περαία, μεταξύ του όρους Ίσμαρος και του οικισμού της Μάκρης. Είναι σημαντικότατη περιοχή σύμφωνα με τα ευρήματα της ΙΘ ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων με πολυπληθείς αρχαίες θέσεις (παραλιακές ελληνιστικές αποικίες Σάλη, Ζώνη, Δρυς και Μεσημβρία), θρακικές ακροπόλεις και αρχαίους οδικούς άξονες. Από το Υπ.Ποτ και σε συνεργασία με την Περιφέρεια ΑΜΘ προωθείται πρόγραμμα εναλλακτικών μορφών τουρισμού (αρχαιολογικός, περιπατητικός, θρησκευτικός κ.α.).
Στη ζητούμενη περιοχή περιλαμβάνονται οι πηγές του ρέματος Πλατανίτης, που δίνει και το όνομά του σε μια παραθεριστική και τουριστική περιοχή του Δήμου, η οποία αξιολογείται από τις ομορφότερες και καθαρότερες περιοχές της Θράκης και προσελκύει κόσμο λόγω του καθαρού της φυσικού περιβάλλοντος..
Δυστυχώς σύμφωνα και με τη διεθνή εμπειρία η μεταλλουργία δεν μπορεί να συνυπάρξει με καθαρά νερά, ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς, ανάπτυξη επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων και απαξιώνει εκτάσεις γης καθώς και παραθαλάσσια οικόπεδα στην περιοχή.
Ολοκληρώνοντας, οι νέες αυτές αιτήσεις δείχνουν την ξεκάθαρη πρόθεση των εταιρειών να μετατρέψουν την ευρύτερη περιοχή (πέρα και από τη ζώνη του επιθερμικού συστήματος Αισύμης- Σαπών –Πετρωτών) σε περιοχή αλλεπάλληλων και διαδοχικών εξορυκτικών πεδίων, ουσιαστικά δηλαδή σε μια αποκλειστικά μεταλλευτική περιοχή, οδηγώντας την σε μια μονοσήμαντη μη αειφόρα ανάπτυξη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκμετάλλευση του χρυσού έρχεται σε αντίθεση με το Χωροταξικό σχεδιασμό της Περιφέρειας ΑΜΘ, ο οποίος για την περίπτωση του επιθερμικού κοιτάσματος χρυσού στην ευρύτερη περιοχή των Σαπών είναι από ισχυρά επιφυλακτικός έως αρνητικός. Συγκεκριμένα, στην με αριθμ. 29310/21-7-2003 (ΦΕΚ 1471/Β΄/09-03-2003) απόφαση της Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. «Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Π.Α.Μ.-Θ., στο σημείο (233) αναφέρεται στις εμφανίσεις επιθερμικού χρυσού για την περιοχή των Σαπών (όρια νομών Έβρου και Ροδόπης):
(233) Η εκμετάλλευση των αποθεμάτων μπορεί να είναι προβληματική για την Περιφέρεια, κυρίως για λόγους αναπότρεπτης βλάβης στο περιβάλλον. Δεν υπάρχουν οικονομικά βιώσιμες μέθοδοι αντιμετώπισης της ισχυρά οχλούσας ρύπανσης.
Αυτό που προέχει είναι η αλλαγή μεταλλευτικού κώδικα και να υπάρξει ασφυκτική πρόταση για αλλαγή του».
