Γράφουν οι Δουκίδης Ιωάννης και Δουκίδης Στέφανος
Τυροκομικά Δουκίδης
Ήταν 11 Ιουλίου του 2024 όταν διαβάζαμε για το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα πανώλης των μικρών μηρυκαστικών και 26 Οκτωβρίου 2024 όταν επιβεβαιώθηκε κρούσμα ευλογιάς αιγοπροβάτων στην ελληνική επικράτεια. Έως και σήμερα, Αύγουστο του 2025, οι ζωονόσοι αυτοί εξακολουθούν να προβληματίζουν κάθε εμπλεκόμενο με την κτηνοτροφία, σε κρατικό και ιδιωτικό επίπεδο. Στη Θράκη, έχουν καταγραφεί εκατοντάδες κρούσματα και έχουν θανατωθεί περισσότερα από 70.000 πρόβατα. Αντίστοιχα ανησυχητικά φαινόμενα έχουμε πλέον σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Σύμφωνα με την έκθεση της Διακομματικής Επιτροπής για την ανάπτυξη της Θράκης του 2021 «ο τομέας της αιγοπροβατοτροφίας στηρίζει το εισόδημα, την επιβίωση και την παραμονή στη Θράκη χιλιάδων οικογενειών κτηνοτρόφων», ενώ προτείνονται μέτρα περαιτέρω στήριξης του κλάδου. Άρα το ερώτημα είναι πολύ επίκαιρο, δηλαδή το κατά πόσο θα επηρεάσουν οι ζωονόσοι αρνητικά τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της ακριτικής Θράκης. Είναι αξιοσημείωτο επίσης, πως από το σύνολο του πληθυσμού της Θράκης (απογραφή πληθυσμού 2021 της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας) 1 στους 3 πολίτες ασχολείται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Οι συνέπειες της ευλογιάς στη Θράκη
Για το έτος 2024, η προβατοτροφία της Θράκης που σχετίζεται με γαλακτοπαραγωγή, αντιπροσώπευε το 2,5% της εγχώριας παραγωγής γάλακτος. Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του ΕΛΓΟ Δήμητρα (έως Ιούνιο 2025), οι μονάδες αιγοπροβάτων στη Θράκη οι οποίες παρέδωσαν πρόβειο γάλα σε γαλακτοβιομηχανίες είναι 299 λιγότερες το 2025 σε σχέση με το 2024, ενώ οι παραδοτέες ποσότητες γάλακτος για το πρώτο εξάμηνο του έτους είναι μειωμένες κατά 40% (13.590.000 kg το 2024 έναντι 8.430.000 kg το 2025).
Αντίστοιχες μειώσεις καταγράφονται και σε άλλες γαλακτοπαραγωγικές περιοχές της χώρας και αναμένεται η έλλειψη ποιοτικής τοπικής πρώτης ύλης να επηρεάσει τις τελικές τιμές των γαλακτοκομικών/τυροκομικών προϊόντων με αρνητικό πρόσημο για τους Έλληνες καταναλωτές.
Εικόνα 1 – Πηγή: ΕΛΓΟ Δήμητρα
Εικόνα 2 – Πηγή: ΕΛΓΟ Δήμητρα
Για την κτηνοτροφία της Θράκης έχουν απολεσθεί από το εισόδημα των κτηνοτρόφων ήδη 7,2 εκατομμύρια ευρώ σε αξία γάλακτος τον τελευταίο χρόνο. Σε αυτό τον αριθμό θα πρέπει κάποιος να προσθέσει τα χαμένα εισοδήματα των κτηνοτρόφων από πωλήσεις αμνών και τα διαφυγόντα κέρδη σε Περιφερειακό επίπεδο από παράπλευρες δραστηριότητες. Ο κτηνοτροφικός κλάδος επηρεάζει άμεσα και έμμεσα πληθώρα οικονομικών δραστηριοτήτων και πληθυσμιακών ομάδων:
- Πρωτογενής Τομέας
- Γεωργία: καλλιέργεια ζωοτροφών (αγρότες, γεωπόνοι, γεωργικά μηχανήματα, αγροτικά εφόδια)
- Αλιεία: (δευτερευόντως): παραγωγή σύνθετων ζωοτροφών
- Δευτερογενής Τομέας
- Βιομηχανία Τροφίμων: γαλακτοκομικά προϊόντα, τυροκομία, κρεατοβιομηχανία
- Βιομηχανία ένδυσης: επεξεργασία μαλλιού
- Φαρμακοβιομηχανία: χρήση ζωικών παραπροϊόντων
- Βιοενέργεια: παραγωγή ενέργειας από ζωικά απόβλητα
- Τριτογενής Τομέας
- Λιανεμπόριο: λιανική και χονδρική
- Μεταφορές – logistics: διακίνηση ζώων και ζωικών προϊόντων
- Τουρισμός – γαστρονομία: ΠΟΠ και τοπικά προϊόντα
- Έρευνα- εκπαίδευση – κτηνιατρική: σπουδές/κατάρτιση/έρευνα
- Περιβαλλοντικός Τομέας
- Ανακύκλωση – διαχείριση αποβλήτων: επεξεργασίας ζωικών υποπροϊόντων
Έτσι λοιπόν δημιουργείται ένα διττό πρόβλημα για τους κτηνοτρόφους. Από την μία έχουμε αυτούς οι οποίοι ταλαιπωρήθηκαν από την ευλογιά, έσφαξαν το κοπάδι τους , αποζημιώθηκαν χωρίς όμως να μπορούν εδώ και ένα χρόνο να κάνουν ανασύσταση ζωικού κεφαλαίου. Από την άλλη, υπάρχουν οι επαγγελματίες του κλάδου οι οποίοι βιώνουν καταστάσεις εγκλεισμού στα πρόβατα τους δίχως να υπάρχει δυνατότητα πώλησης αμνών με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα έξοδα εκτροφής του κοπαδιού, όπως επίσης και λοιπά έξοδα τα οποία μπορεί να έχουν. Και τα δύο παραδείγματα οδηγούν μαθηματικά στην οικονομική κατάρρευση και στην άμεση αλλαγή επαγγέλματος είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα.
Ο ρόλος των τυροκομικών μονάδων
Όπως διαφαίνεται και πιο πάνω , υπάρχουν τουλάχιστον 11 διαφορετικά επαγγέλματα από ποικίλους κλάδους τα οποία σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την κτηνοτροφία. Ωστόσο, αυτό το οποίο συνδέεται περισσότερο με τον βιοπορισμό των κτηνοτρόφων δεν είναι άλλο από τη συνεργασία με τη τυροκομική μονάδα. Η μεταποίηση του γάλακτος στην Ελλάδα λειτουργεί μέσω προκαταβολών στην έναρξη της γαλακτικής περιόδου και εκκαθάριση αυτών είτε ανά μήνα είτε στην λήξη της. Όταν υπάρχει τόσο μεγάλη αβεβαιότητα τόσο για την πρώτη ύλη όσο και για την εκτιμώμενη παραγωγή των τυροκομικών προϊόντων , οι επαγγελματίες του κλάδου βρίσκονται σε τέλμα μαζί με τους κτηνοτρόφους όσον αφορά την διαθεσιμότητα του γάλακτος. Δεν δύναται λοιπόν η οικονομική σταθερότητα των κτηνοτρόφων να βασίζεται εξ ολοκλήρου στους μεταποιητές τους, οι οποίοι πρέπει να τηρήσουν και τις εκάστοτε εμπορικές τους συμφωνίες.
Ο ρόλος της Πολιτείας
Η θέσπιση μέτρων τόσο από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων όσο και από την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης σε όλη αυτή τη υπόθεση είναι κάτι το οποίο χρίζει ανάλυσης. Ειδικότερα, με την έναρξη της ζωονόσου στη Θράκη πάρθηκαν μέτρα τα οποία όπως φάνηκε και στη συνέχεια από την πορεία των κρουσμάτων δεν ήταν αποτελεσματικά και δεν απέτρεψαν την περαιτέρω εξάπλωση των ζωονόσων. Όταν σε μία μικρή Περιφέρεια χάνονται περίπου 300 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις (από του Νομούς Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου) σε ένα μόνο χρόνο και εκατομμύρια ευρώ σε διαθέσιμο εισόδημα για τους πολίτες δεν νοείται να μην υπάρχει συντονισμένη δράση για την διακοπή εξάπλωσης της ευλογιάς, αλλά και ανασύστασης των κοπαδιών.
Η εξίσωση επίλυσης παραμένει γνωστή σε όλους και πρέπει να βασιστεί σε τρεις άξονες. Πρώτον και άμεσα, πρέπει να θεσπιστούν νέες αποτελεσματικές πρακτικές αντιμετώπισης, περιορισμού και εξάλειψης των νόσων. Δεύτερον, χρειάζονται δράσεις υποστήριξης του κτηνοτροφικού κλάδου, σε ερευνητικό και πρακτικό επίπεδο για την άμεση ανασύσταση των κτηνοτροφικών μονάδων που έκλεισαν. Τρίτον, η περαιτέρω ανάπτυξη και βελτίωση των κτηνοτροφικών μονάδων για την εξωστρέφεια της εθνικής οικονομίας, αφού μία από τις ναυαρχίδες των ελληνικών εξαγωγών η Φέτα Π.Ο.Π., η οποία σημείωσε ποσό ρεκόρ εξαγωγών 785 εκατομμυρίων ευρώ και αποτελεί το 10% των εξαγωγών της κατηγορίας τροφίμων.
Αντί Επιλόγου
Σε κάθε κρίση, πάντα προκύπτουν ευκαιρίες. Η συγκεκριμένη συγκυρία αποτελεί ίσως τη τελευταία ευκαιρία για ανασύσταση του ελληνικού κτηνοτροφικού κλάδου, για επαρκέστερη στελέχωση κρίσιμων υπηρεσιών, για δημιουργία κρατικών χημείων σε απομακρυσμένες περιοχές, για πιο ολοκληρωμένο έλεγχο εισαγόμενων ζώων/ζωοτροφών ή γάλακτος, για καλύτερη εκπαίδευση και ενημέρωση των κτηνοτρόφων, για βελτίωση του ζωικού κεφαλαίου και για συνεργασία μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα για το κοινό καλό. Η ελληνική επαρχία, φθίνει, αλλά παραμένει ζωντανή σε μεγάλο βαθμό λόγω της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.
Εν κατακλείδι, εξαιτίας εθνικών λόγων, προτείνεται η άμεση υλοποίηση των τριών αναπτυξιακών αξόνων στη Θράκη και με βάση την εμπειρία/αποτελέσματα η σταδιακή επέκταση του αναμορφωμένου σχεδίου σε όλη την επικράτεια.
